Kamery IP – o czym musisz pamiętać stosując je w domu lub w jego otoczeniu

Jeszcze 10 lat temu monitoring wizyjny był wykorzystywany przede wszystkim przez firmy oraz instytucje państwowe do zabezpieczenia własnego mienia oraz bezpieczeństwa pracowników. Instalacja takiej infrastruktury była dość skomplikowana i wymagała sporej liczby urządzeń, okablowania a przede wszystkim wiedzy w zakresie jej budowy i stosowania.

Zmiany technologiczne jakie zaszły w ciągu ostatniego dziesięciolecia, umożliwiły stworzenie monitoringu zbudowanego w oparciu o kamery połączone ze sobą za pośrednictwem sieci internet. Urządzenia, które mają taką możliwość to tzw. kamery IP. Charakteryzuje je prostota instalacji oraz samego zarządzania i konfiguracji. Nie wymagają instalacji specjalnych rejestratorów nagrań, ponieważ nagrania są zapisywane na udziale sieciowym, serwerze FTP lub w ostatnio popularnej chmurze. Zarejestrowane filmy dostępne są także na żądanie z praktycznie dowolnego miejsca i urządzenia – wystarczy że jest ono podłączone do sieci internet i ma wgrane odpowiednie oprogramowanie.

Nie bez znaczenia jest także ich przystępność cenowa, dzięki czemu zyskały na popularności. Wykorzystanie kamer IP, sprawiło, że tworzenie skutecznego monitoringu stało się bardzo proste i dostępne dla każdego. Przyczyniło się to do coraz częstszego stosowania takich rozwiązań w domach, mieszkaniach i na prywatnych posesjach.

Zastosowanie Kamer IP w domu

Dzięki rozwojowi technologii i oprogramowania, jakości nagrywanego obrazu zarówno w dzień jak i w nocy, a przede wszystkim sposobów przechowywania i przesyłania obrazu zmieniło się także zastosowanie samych kamer. Tę różnorodność doskonale obrazuje niezliczona liczba asortymentu dostępnego w różnych sklepach internetowych. Obecnie kamery IP nie tylko nagrywają obraz i dźwięk, ale także mierzą temperaturę, odległość, prędkość, potrafią odczytywać różne teksty (np. tablice rejestracyjne) czy przy podłączeniu z bazą danych rozpoznawać twarze.

Najczęstszym zastosowaniem monitoringu przez osoby prywatne jest chęć zabezpieczenia własnego mienia. Kamery instaluje się w domach, mieszkaniach czy garażach by nagrać ewentualne przestępstwo – np. włamanie, kradzież, napaść czy ewentualne akty wandalizmu.

Dzięki dodatkowym funkcjom takim jak możliwość podglądu na żywo z telefonu komórkowego czy dwustronnej komunikacji głosowej, coraz częściej stosuje się je także do innych celów jak np. obserwacja dzieci, zwierząt domowych a w ostatnich czasach nawet zautomatyzowanych urządzeń – np. automatycznych odkurzaczy i kosiarek, mechanicznych rolet, okien, markiz czy bram wjazdowych, które coraz częściej są sterowane przez internet – np. z poziomu smartfona.

Kamery IP stosuje się także do monitoringu posesji oraz nieruchomości często oddalonych od cywilizacji – np. działki wypoczynkowej zlokalizowanej gdzieś w szczerym polu. Obecnie dzięki stałemu zwiększaniu się prędkości internetu i nadchodzącej sieci 5G, jest to całkiem możliwe nawet w najdalszych zakątkach Polski – wystarczy internet z sieci komórkowej i dostęp do źródła prądu.

Coraz częstszym zjawiskiem jakie można zaobserwować jest także wykorzystywanie kamer IP do podglądania dzikiej przyrody. W Polsce popularne w ostatnich czasach jest podglądanie bocianów, ale nie tylko. Polega to bezpośrednim stremowaniu sygnału z kamery podłączonej do sieci bezpośrednio na stronę internetową, gdzie obraz jest przesyłany na żywo i może być oglądany przez miliony widzów jednocześnie. Nie stosuj tego jednak do publikacji obrazu zza swojego okna, ponieważ możesz narazić się na przykre konsekwencje…

Nielegalne korzystanie z kamer

Pomimo wielu pozytywnych aspektów wykorzystania monitoringu należy mieć na uwadze także i to, że nie zawsze jest to dozwolone. Świadomie lub nie kamery mogą być wykorzystywane w sposób, który będzie działał na szkodę osób trzecich.

Możliwość wykorzystywania kamer jest regulowana przez prawo. Pomimo wcześniejszych regulacji prawnych w tym zakresie, w maju 2018 roku w życie weszły zapisy tzw. RODO, które znacznie zwiększyły obowiązki osób prowadzących monitoring wizyjny oraz prawa osób nagrywanych. Z przepisów wynika że w przypadku osób prywatnych zastosowanie kamer jest dozwolone w określonych celach, co implikuje z kolei obszar, którym może być objęty monitoring.

Nie możesz więc stosować kamer w taki sposób by obejmowały swoim zasięgiem większy obszar niż jest to konieczne do realizacji dopuszczalnych przez prawo celów (jak np. ochrona własnego mienia, lub zabezpieczenie własnych interesów). Problematyczne może być też wykorzystywanie kamer w obszarach będących częścią wspólną (np. klatka schodowa w bloku).

Nie możesz celowo kierować kamer między innymi na posesję sąsiada czy “zaglądać” nimi w jego okna. Pomimo, że zapisy te mają na celu chronić prywatność osób fizycznych, są dość kontrowersyjne. Wiąże się to z charakterystyką kamer, w których trudno jest dokładnie określić zasięg nagrywania. Co gorsze wiele kamer ma możliwość mechanicznej, zdalnej zmiany obserwowanego obszaru i pomimo ustawienia jej w określony sposób, nagrywany obszar może podlegać zmianie – zamierzonej lub nie (np. w przypadku błędu oprogramowania lub awarii kamery).

We wszystkich tych przypadkach musi decydować zdrowy rozsądek oraz dobre intencje.

O czym musisz pamiętać korzystając z kamer by przestrzegać prawo

Stosują monitoring wizyjny do celów prywatnych możesz przetwarzać dane osobowe osób trzecich – np. wizerunek, sylwetkę, czy tablice rejestracyjne pojazdów. Na podstawie RODO stajesz się przez to Administratorem Danych Osobowych. Powoduje to nałożenie na Ciebie określonych obowiązków wprost wynikających ze wskazanego rozporządzenia.

Stosując takie rozwiązania musisz mieć świadomość, że Prezes Urzędu Ochrony Danych Osobowych może (i ma do tego prawo) przeprowadzić kontrolę Twojego systemu kamer lub nawet wszcząć postępowanie na podstawie skargi osoby trzeciej. W wyniku przeprowadzonego postępowania może on nawet nałożyć na Ciebie karę finansową.

Kiedy nie muszę obwiać się kontroli?

Nie zawsze wskazane przepisy RODO mają zastosowanie w przypadku wykorzystywania kamer do celów prywatnych. Nie podlegasz zapisom rozporządzenia jeżeli obserwowany teren nie wychodzi poza obszar Twojej posesji, domu czy mieszkania. Musisz jednak uważać, by kamera nie nagrywała np. widoku zza okna czy płotu – wtedy niestety będziesz podlegał przepisom RODO.

Najważniejsze obowiązki Administratora Danych Osobowych

Jeżeli twoje kamery nagrywają obszar umożliwiający rejestrację zdarzeń poza Twoją posesją, domem lub mieszkaniem musisz stosować się do zapisów wskazanych w RODO. Obserwując wyniki postępowań prowadzonych przez Urząd Ochrony Danych Osobowych można wskazać najistotniejsze kwestie, które są ważne dla tego urzędu:

Spełnienie obowiązku informacyjnego – odpowiednie oznaczenie monitorowanego obszaru

Stosując kamery musisz oznaczyć teren, który jest monitorowany. Możesz to zrobić np. przy wejściu na posesję. Informacja powinna uwzględniać takie dane jak określenie administratora (podać dane kontaktowe), cele przetwarzania, obserwowany obszar, okres przechowywania nagrań oraz sposób uzyskania informacji lub miejsce w którym znajdują się inne obowiązkowe informacje dotyczące sposobu przetwarzania danych osobowych oraz praw osób trzecich wynikających z RODO.

Zabezpieczenie nagrań przed dostępem osób niepowołanych

Stosując monitoring wizyjny, Twoim obowiązkiem jest zadbanie aby dane gromadzone w ten sposób były chronione. Dlatego system kamer musi być zabezpieczony przed dostępem osób nieupoważnionych. Jako Administrator Danych Osobowych musisz przeciwdziałać próbom podłączenia z zewnątrz do sygnału z kamer (kablowych i bezprzewodowych) oraz nagrań.

Oznacza to np. ograniczenie fizycznego dostępu do kamer, ich źródeł zasilania oraz miejsca przeglądania nagrań jak i lokalizacji ich składowania. Konieczne jest też zabezpieczenie miejsca składowania nagrań hasłem dostępowym.

Pamiętaj, by nie korzystać z fabrycznego hasła urządzeń rejestrujących i okresowo je zmieniać. Przy zdalnym dostępie do obrazu z kamer (np. aplikacją na telefon), urządzenia te także muszą być odpowiednio zabezpieczone.

Jeżeli przechowujesz nagrania w chmurze, udziale sieciowym lub serwerze FTP, zadbaj o ich bezpieczeństwo. Jeżeli przestrzeń ta zarządzana jest przez podmiot zewnętrzny, musisz posiadać z tym podmiotem umowę powierzenia przetwarzania danych, ponieważ w praktyce administratorzy serwerów tego podmiotu mogą mieć fizyczny dostęp do nośników przechowujących nagrania.

Jeżeli twoje kamery łączą się z internetem poprzez sieć wi-fi, także musisz zadbać o bezpieczne szyfrowanie oraz mocne hasła dostępu do sieci, tak by jak najbardziej utrudnić możliwość przejęcia z nich sygnału.

Zgodne z deklaracją – usuwanie niepotrzebnych nagrań po określonym czasie

Przechowując nagrania z kamer wideo musisz określić w publikowanym przez Ciebie obowiązku informacyjnym okres przechowywania nagrań. Najlepiej, jeżeli system przechowywania, z którego będziesz korzystał będzie miał funkcję automatycznego usuwania nagrań. Jeżeli nie, lepiej pamiętać by dochowywać tego obowiązku. W przypadku kontroli, może zostać nałożona na Ciebie kara finansowana za zbyt długie przechowywanie nagrań.

Udostępnianie nagrań osobom trzecim mającym do tego prawo

W uzasadnionych sytuacjach, Twoim obowiązkiem jest udostępnianie nagrań osobom trzecim, w szczególności, jeżeli są one przedmiotem nagrania – mają one prawo wglądu we własne dane osobowe. Prawo to przysługuje też osobom trzecim, które mają uzasadniony interes – np. Twoja kamera nagrała uszkodzenie jej pojazdu zaparkowanego na chodniku, którego swym zasięgiem obejmowała Twoja kamera.

Musisz jednak przy tym pamiętać, by nie naruszać dobra pozostałych osób nagranych na kamerze – masz obowiązek zamazać wszelkie inne osoby niebędące przedmiotem zdarzenia – to może narażać Cię na dodatkowe koszty.

Jak nie możesz wykorzystywać nagrań z kamer IP

Nagrania z monitoringu wizyjnego mogą być wykorzystywane jedynie w dopuszczalnym przez prawo celu. Cel ten musi być z góry ustalony i dostępny jako informacja udostępniona wszystkim osobom, które mogą podlegać nagraniu. Z tego powodu cel nie może zmieniać się w zależności od tego co znajdzie się na nagraniu. To na tobie będzie ciążył obowiązek udowodnienia, jaki był rzeczywisty cel wskazany w momencie wykonania nagrania.

Należy tu wspomnieć, że wskazane poniżej zakazy dotyczą wykorzystania danych osobowych w celu, który wymaga zgody osoby, której dane dotyczą. Ich realizacja sama w sobie nie jest więc niezgodna z prawem jeżeli uzyskasz pisemną zgodę od wszystkich osób, które znajdą się na nagraniu na wykorzystanie ich wizerunku w określonym celu.

W niektórych przypadkach, jeżeli odpowiednio zanonimizujesz dane tak by nie było możliwości ustalenia tożsamości osoby nagranej (pamiętaj także o nietypowych sylwetkach) oraz zanonimizujesz wszelkie dane osobowe znajdujące się na nagraniu, możesz niektóre z poniższych zakazów realizować bez większej obawy o zarzut niezgodnego z celem wykorzystania danych osobowych.

Udostępniać publicznie w sieci Internet

Jeżeli nie zanonimizujesz nagrań, usuwając jakąkolwiek możliwość zidentyfikowania osoby lub osób na podstawie danych zawartych w nagraniu, lub nie uzyskasz na to zgody od wszystkich osób znajdujących się na nagraniu, nie możesz go opublikować w sieci, niezależnie czy film miałby być dostępny publicznie np. na YT czy prywatnie w wybranych grupach np. na zamkniętym forum.

Udostępniać do wglądu lub przekazywać osobom trzecim

Nie możesz też swobodnie udostępniać nagrań dowolnym osobom trzecim, które nie mają uzasadnionego interesu w związku z udzielaniem dostępu do nagrań. Nie możesz pokazywać nagrań sąsiadowi, który nie jest wyłączną osobą znajdującą się na nagraniu, czy innym znajomym bez wyraźnego interesu.

Nie możesz też przekazywać nagrań osobom trzecim ani podmiotom nieuprawnionym np. telewizji. Nagrania w celu wyjaśnienia okoliczności możesz przekazać wyłącznie policji lub po anonimizacji osób i danych osobowych niezwiązanych ze zdarzeniem, towarzystwu ubezpieczeniowemu, od którego Ty lub osoba zainteresowana ubiega się o odszkodowanie.

Gdzie i kiedy nie możesz stosować kamer?

Nie możesz wykorzystywać kamer do obserwowania ludzi w sytuacjach naruszających ich godność, prywatność i intymność. Nie możesz podglądać innych osób np. sąsiadów na ich terenie, obserwować pomieszczeń takich jak łazienki i toalety i nagrywać dalszej okolicy (chyba że masz uzasadniony interes).

Przechowywać nagrań w nieskończoność

Musisz z góry określić czas przechowywania nagrań z monitoringu. Po tym terminie powinny być usunięte z nośnika danych. Możesz zachować na dłuższy czas nagrania, które mogą służyć jako dowód w sprawie lub w postępowaniu lub na wniosek osób, których dane dotyczą bądź mających uzasadniony interes. Powinny one jednak zostać niezwłocznie usunięte po określonym terminie ich przydatności.

Kontrowersyjne i niezrozumiałe zalecenia i interpretacje UODO na które musisz zwrócić uwagę

UODO (Urząd Ochrony Danych Osobowych) opublikował materiał informacyjny “10 WSKAZÓWEK NA TEMAT MONITORINGU WIZYJNEGO PRYWATNYCH POSESJI“, w którym wskazuje obowiązki Administratora Danych oraz niektóre sytuacje niedopuszczalne. Część z tych opisanych zaleceń wymaga jednak racjonalnego podejścia i ostrożności w stosowaniu. Miejcie na uwadze, że informacja taka nie jest wykładnią prawa – a to, wiadomo, zależy także od odpowiedniej interpretacji. A więc:

Stosuj tylko te funkcje kamer, które są zgodne z przyjętymi przez Ciebie celami, np. nie nagrywaj dźwięku, bo nie jest on potrzebny do celu ochrony osób i mienia.

Stwierdzenie, że nagrywanie dźwięku zaistniałej sytuacji nie jest potrzebne do ochrony mienia czy osób jest totalną bzdurą. Nie trudno sobie wyobrazić sytuację w której jest to nieprawdą. W przypadku napaści czy kradzieży, nagranie dźwięku rejestrujące to co mówią przestępcy mogłoby okazać się niezbędne w celu ustalenia ich tożsamości, obywatelstwa, wskazania który z napastników dowodził i wydawał polecenia.

W wielu przypadkach dźwięk mógłby być jedynym źródłem informacji o popełnieniu przestępstwa takiego jak zniesławienia, podżegania czy mowy nienawiści, gdzie niekoniecznie musiałoby dojść do reakcji fizycznej czy bezpośredniej napaści.

Zapis opublikowany przez UODO jest więc w mojej ocenie bardzo kontrowersyjny i niedopuszczalny.

Kamerami możesz obejmować przede wszystkim swój teren. Możesz też obserwować bezpośredni teren wokół Twojej posesji, np. część chodnika, drogi i łąki. Nie powinieneś jednak monitorować posesji sąsiadów.

Powyższy zapis wprowadza w błąd potencjalnych Administratorów Danych. Jest niejednoznaczny i wprowadza zamieszanie. To można kamerą obejmować teren wokół własnej posesji czy nie? W takim przypadku zalecamy ostrożność. W pierwszej kolejności należy odpowiednio oznaczyć monitorowany teren, a jeszcze lepiej gdy otrzymacie pisemną zgodę od sąsiada na monitorowanie terenu obejmującego jego teren. Zabezpieczy to Was zarówno od strony UODO jak i sąsiada, z którym nigdy nie wiecie kiedy mogą popsuć się relacje.

Osoby obserwowane mają prawo dostępu do swoich danych na nagraniach. Przy tym nie możesz udostępniać danych innych osób powinieneś je zamazać, np. przy pomocy oprogramowania. … Także osoby prywatne, które mają usprawiedliwiony interes mogą domagać się dostępu do nagrań, np. gdy uszkodzono ich samochód stojący w zasięgu
Twojej kamery.

W przypadku nagrań, w których występuje tylko jedna osoba nagrana, po weryfikacji jej tożsamości, administrator ma obowiązek przekazać jej część nagrania, na którym ona się znajduje. Nie powoduje znaczących kosztów po stronie Administratora. Inna sytuacja jest jednak gdy na nagraniu są osoby trzecie. Zgodnie z zapisem ze wskazówek, Administrator powinien zanonimizować takie nagranie i przekazać je osobie żądającej do niego dostępu. RODO jednak nie nakłada na Administratora takiego obowiązku. Wprost wpisane jest, że Administrator może tak wypełnić swój obowiązek, ale nie jest to wymogiem o ile zapewni, spełnienie żądań osoby, której dane dotyczą w inny sposób np. poprzez dokładne opisanie zdarzeń zarejestrowanych na nagraniu co będzie szybsze i tańsze.

To samo dotyczy sytuacji z żądaniem dostępu do danych przez osobę, która wykazała usprawiedliwiony interes. Administrator może ograniczyć się do szczegółowego opisania sytuacji znajdującej się na nagraniu i zastrzec że ze względu na ochronę prywatności osób trzecich znajdujących się na nagraniu lub danych osobowych (np. nr tablic rejestracyjnych) może przekazać nagranie policji lub firmie ubezpieczeniowej w celach dowodowych a nie bezpośrednio osobie wykazującej usprawiedliwiony interes.

Jak widać wskazówki UODO są dość niekonsekwentne i często niezgodne z samym RODO. Mając to na uwadze, korzystajcie z monitoringu wizyjnego polegając na zdrowym rozsądku i w celach dopuszczalnych przez prawo. Dbajcie o wypełnienie obowiązku informacyjnego a w przypadku objęcia monitoringiem większego obszaru, uzyskajcie pisemne zgody sąsiadów lub wspólnoty. Być może dzięki temu unikniecie w przyszłości nieprzyjemności.