Jak bronić się przed fake newsami?

Szczepionki, pandemia, wybory – przykładów fake newsów można mnożyć. Jednocześnie nie brakuje kolejnych nieprawdziwych i dezinformujących informacji. Jakie skutki ze sobą niosą? Jak się przed nimi bronić? Dowiedz się tego z naszego artykułu.

Czym są fake newsy?

Chociaż fake news to nie jest polskie słowo, na dobre zagościło w naszych słownikach. Od lat używamy go bowiem, aby określić nieprawdziwe informacje, które obiegają portale społecznościowe czy serwisy informacyjne.

Historia fake newsów jest długa i bogata. Ich początków można szukać na długo przed pojawieniem się internetu. Natomiast u ich źródła były zawsze emocje i manipulacja w celu osiągnięcia własnego celu.

Pierwsza szeroka dyskusja na ich temat miała miejsce w 2010 roku w trakcie wyborów do Kongresu w Stanach Zjednoczonych. Jednakże prawdziwą “karierę” zrobiły one dopiero w 2016 roku, kiedy były użyte w trakcie wyborów prezydenta USA, a także przy referendum dotyczącym wyjścia Wielkiej Brytanii z Unii Europejskiej. W przypadku wyjścia Wielkiej Brytanii z Unii, jednym z argumentów za wyjściem, miała być powszechnie rozpowszechniana informacja o kosztach składki członkowskiej Unii Europejskiej, która miała być zbyt wysoka. Sugerowano wykorzystanie tych pieniędzy na brytyjską służbę zdrowia. Okazało się, że w wyniku oddzielenia Wielkiej Brytanii od Unii, koszty funkcjonowania brytyjskiej służby zdrowia wzrosną, a nie zmaleją, jak zakładano wcześniej.

W Polsce również zjawisko fake newsów jest coraz częstsze, by zapobiegać rozpowszechnianiu fałszywych treści mogących wprowadzić w błąd odbiorcę, powołano w 2014 roku stowarzyszenie Demagog, zajmujące się ich weryfikowaniem, tak aby każdy obywatel naszego kraju miał dostęp do bezstronnych i wiarygodnych informacji.

Dzisiaj z fake news mamy do czynienia na co dzień. Chociaż najczęściej są one kojarzone z internetem i mediami społecznościowymi, można je spotkać wszędzie. Są one również obok nas. Każdy bowiem może powielać nieprawdę i nawet nie być tego świadomym.

Fake news – jakie są ich skutki?

Nawet nie zdajesz sobie sprawy, ile informacji w ciągu dnia przetwarzasz. Ilość bodźców jest już tak duża, że coraz mniej czasu poświęcamy na myślenie i analizę otrzymywanych komunikatów.

Jaki jest tego skutek? Duża liczba nieprawdziwych informacji powoduje, że trudniej jest odróżnić prawdę od kłamstwa. Stajemy się przez to zdezinformowanym społeczeństwem, którym łatwo można manipulować.

Fake newsy mogą się przyczynić nawet do agresywnego zachowania. Jeśli wykorzystują one przekaz naładowany emocjami, mogą trafić na podatny grunt i być dla kogoś zagrożeniem.

Nie zapominajmy również, że nieprawdziwe informacje często dotykają konkretne osoby. Są one oczernianie, aby za wszelką cenę pokazać je w nieprawdziwym świetle. Dotyczy to nie tylko osób medialnych, polityków i celebrytów, ale także zwykłych mieszkańców. Jednym z bardziej znanych fake newsów w Polsce, uderzającym w dobro osoby publicznej, jest przypadek z 2019 roku dotyczący ówczesnego ministra cyfryzacji—Adama Andruszkiewicza. Polityk miał pozować do zdjęcia z mężczyzną, ubranym w koszulkę z nazistowskim symbolem, jak ostatecznie się okazało, zdjęcie to zostało przerobione przez przeciwników politycznych mężczyzny.

Jak rozpoznawać nieprawdziwe wiadomości?

Poznanie, że informacja jest fake newsem jest wyzwaniem. Z pomocą przychodzi jednak Międzynarodowa Federacja Stowarzyszeń i Instytucji Bibliotekarskich.
Przygotowała ona instruktaż, który radzi, jak się bronić przed nieprawdziwymi informacjami. Znajdziemy w nim takie porady, jak:

• • sprawdzać źródło informacji, a także autorów tekstu;
• • czytać nie tylko nagłówki, ale cały artykuł;
• • upewnić się co do wiarygodności strony internetowej;
• • sprawdzić datę publikacji i aktualizacji;
• • poszukać innych źródeł na ten temat;
• • zastanowić się, czy nie jest to żart czy satyra.

Na fake newsy narażony jest każdy z nas. Przed nieprawdziwymi informacjami trzeba chronić zwłaszcza dzieci, które są szczególnie na nie podatne. Z racji tego, że coraz wcześniej rozpoczynają one przygodę z internetem, warto uświadomić je jak najszybciej.

Co dziecko powinno wiedzieć na temat fake newsów? Przede wszystkim to, że są one powszechne w internecie i często występują obok prawdziwych informacji. Umiejętność określenia ich wiarygodności nabywa się z czasem. Warto zatem, aby dziecko wiedziało, że może sprawdzić wiadomości w innym źródle, a także zapytać się dorosłego.

Na koniec pamiętajmy, że fake newsy często grają na naszych emocjach. Im bardziej emocjonująca jest informacja, tym bardziej na nas wpływa. Dlatego starajmy się zachować chłodną głowę, zanim ocenimy, czy wiadomość jest prawdziwa. Nie podejmujmy też żadnych pochopnych decyzji czy działań. W przypadku fake newsów nasz wewnętrzny instynkt może nas niestety oszukać.

Fake newsy najprawdopodobniej będą istniały, póki istnieje internet. Chociaż nie jesteśmy w stanie im zapobiec, możemy nauczyć się je rozpoznawać. Wiedza, czujność i świadomość to największa broń przeciwko nieprawdziwym informacjom. Warto znać podstawowe zasady tego, jak się przed nimi bronić.