Tłumacz przysięgły — wymagania, uprawnienia, zarobki

W Polsce dokumenty urzędowe, czy też procesowe muszą być tłumaczone przez uprawnioną do tego osobą. Kimś takim jest tłumacz przysięgły. Jakie wymagania trzeba spełnić, by nim zostać. Do czego uprawniony jest taki tłumacz i na jakie zarobki może liczyć?

Tłumacz przysięgły — kim jest?

Tłumacz przysięgły to zawód zaufania publicznego. Osoby wykonujące taką profesję, uprawnione są do tłumaczenia dokumentów urzędowych, czy też procesowych z i na język obcy, z którego zdali egzamin. W Polsce według listy prowadzonej przez Ministerstwo Sprawiedliwości działa obecnie ponad 10 tysięcy tłumaczy przysięgłych.

Zawód tłumacza przysięgłego regulowany jest przez kilka aktów prawnych, wśród których najważniejszy to ustawa z dnia 25 listopada 2004 r. o zawodzie tłumacza przysięgłego. Określa ona prawa związane z nabywaniem i utratą prawa do wykonywania tego zawodu, a także jego uprawnienia i obowiązki.

Jakie wymagania trzeba spełnić, by zostać tłumaczem przysięgłym?

Aby dowiedzieć się o wymaganiach, które trzeba spełnić, by zostać tłumaczem przysięgłym, najlepiej sięgnąć do ustawy o zawodzie tłumacza przysięgłego. O wymaganiach dokładniej mówi art. 2 pkt 1 ustawy. Brzmi on następująco:

„Tłumaczem przysięgłym może być osoba fizyczna, która:

1. ma obywatelstwo polskie albo obywatelstwo jednego z państw członkowskich Unii Europejskiej, państw członkowskich Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) – stron umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym, obywatelstwo Konfederacji Szwajcarskiej albo obywatelstwo innego państwa, jeżeli na podstawie i zasadach określonych w przepisach prawa Unii Europejskiej przysługuje jej prawo podjęcia zatrudnienia lub samozatrudnienia na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub, na zasadach wzajemności, obywatelstwo innego państwa;
2. zna język polski;
3. ma pełną zdolność do czynności prawnych;
4. nie była karana za przestępstwo umyślne, przestępstwo skarbowe, lub za nieumyślne przestępstwo przeciwko bezpieczeństwu obrotu gospodarczego;
5. ukończyła studia wyższe
6. złożyła z wynikiem pozytywnym egzamin z umiejętności tłumaczenia z języka polskiego na język obcy oraz z języka obcego na język polski, zwany dalej „egzaminem na tłumacza przysięgłego”.

Na egzamin trzeba zapisać się poprzez formularze dostępne na stronie Ministerstwa Sprawiedliwości. Jego zdawalność wynosi do około 30%. Test nie jest więc prosty i zdają go jedynie osoby najlepiej przygotowane.

Co różni tłumaczenia przysięgłe od zwykłych?

Zacznijmy od tego, że tłumaczenia przysięgłe to nazwa potoczna, błędnie używana w przypadku tłumaczeń uwierzytelnionych. Mianem tym określa się dokumenty, które zostały przetłumaczone przez tłumacza przysięgłego i opatrzone jego pieczęcią. To na niej znajdują się imię i nazwisko tłumacza, język, w przypadku którego otrzymał uprawnienia oraz pozycję na liście tłumaczy przysięgłych. Tak przygotowane dokumenty stawiane są w urzędach na równi z oryginałami i można z nich swobodnie korzystać.

Tłumaczenia zwykłe nie mają z kolei żadnej mocy prawnej. Kolejną istotną różnicą jest odpowiedzialność osoby, która je przygotowała. Tłumacz przysięgły, przybijając swoją pieczęć na dokumencie, przejmuje też odpowiedzialność za błędy w tłumaczeniu. W razie ich wystąpienia może zostać ukarany m.in. przez Komisję Odpowiedzialności Zawodowej.

Na jakie zarobki może liczyć tłumacz przysięgły?

Zarobki tłumacza przysięgłego zależą od wielu czynników. Klientów, ustalonych stawek, czy też stopnia skomplikowania. W przypadku, gdy tłumacz przysięgły obsługuje sąd, prokuraturę, policję, czy też organy administracji publicznej stawki są odgórnie ustalone. Ich wysokość wyznacza aktualnie obowiązujące Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości.

W 2024 roku tłumacze przysięgli doczekali się drugiej w historii nowelizacji rozporządzenia. To efekt próśb i lobby ze strony Związku Zawodowego Tłumaczy Przysięgłych oraz Polskiego Towarzystwa Tłumaczy Przysięgłych i Specjalistycznych TEPIS. Dzięki ich walce w związku z dużą inflacją zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Sprawiedliwości z dnia 16 października 2023 r. stawki podniesiono. Obecnie wyglądają one następująco:

Za stronę tłumaczenia na język polski:

• z języka angielskiego, niemieckiego, francuskiego, lub rosyjskiego – 44,07 zł;
• z innego języka europejskiego i z języka łacińskiego – 47,49 zł;
• z języka pozaeuropejskiego posługującego się alfabetem łacińskim – 57,65 zł;
• z języka pozaeuropejskiego posługującego się alfabetem niełacińskim lub ideogramami – 64,44 zł.

Za stronę tłumaczenia z języka polskiego:

• na język angielski, niemiecki, francuski, lub rosyjski – 57,65 zł;
• na inny język europejski i na język łaciński – 67,82 zł;
• na język pozaeuropejski posługujący się alfabetem łacińskim – 78,01 zł;
• na język pozaeuropejski posługujący się alfabetem niełacińskim lub ideogramami – 94,37 zł.

Poza tym stawki mogą ulegać zwiększeniu w szczególnych sytuacjach. W przypadku przygotowania go w ciągu 24 godzin od otrzymania żądania lub w razie postępowania przyspieszonego stawki rosną o 100%.

Z kolei w przypadku tłumaczeń ustnych wynagrodzenie tłumacza za każdą godzinę wylicza się na podstawie stawki za jedną stronę tłumaczenia z języka polskiego powiększonej o 30%.

W przypadku pracy z innymi klientami, w tym z osobami fizycznymi, czy też przedsiębiorstwami obowiązują już stawki rynkowe. Każdy tłumacz przysięgły ma pełną dowolność w ich ustalaniu. Przy tym bierze pod uwagę czas potrzebny na realizację każdego tłumaczenia, popularność pary językowej, czy też liczbę zleceń, którą aktualnie się zajmuje.